Ngôi Nhà Bá Kiến (trong Chí Phèo của Nam Cao)

Ngôi nhà gỗ 16 cột lim, mái ngói ở xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam là một điển hình về kiến ​​trúc truyền thống Việt Nam được bảo tồn nguyên vẹn. Ngôi nhà đã qua tay nhiều chủ nhân và có vài thay đổi theo năm tháng nhưng vẫn giữ được những đường nét cổ kính, tinh tế.

Ngôi nhà Bá Kiến thường gắn liền với truyện ngắn Chí Phèo. Tuy nhiên, đây không phải là lý do duy nhất khiến nó nổi tiếng. Tuổi của ngôi nhà (hơn 100 năm) cũng góp phần tạo nên sự nổi tiếng của nó. Hãy cùng khám phá những nét độc đáo của ngôi nhà này nhé!

Lịch sử ngôi nhà Bá Kiến

Các bậc cao niên trong làng kể lại, chủ nhân đầu tiên của ngôi đình là Trần Duy Hanh - một thương gia giàu có. Khoảng những năm 1910, ông Hạnh thuê gần 20 thợ mộc nổi tiếng ở Cao Đà, Phủ Lý Nhân về làm ròng rã gần 1 năm trời mới hoàn thành khiến cả làng khâm phục. Mặt tiền ngôi nhà theo hướng Đông Nam "mát về mùa Hè, ấm về mùa Đông", theo phong thủy của người Việt 

Ngôi nhà truyền đến đời thứ ba của ông nội Hạnh phải kể đến Bá Bình - nguyên mẫu của nhân vật Bá Kiến trong truyện Chí Phèo của Nam Cao.

Nhà Bá Kiến Hà Nam đến nay đã trải qua 7 đời chủ. Ngay sau khi cụ Cựu Hạnh – người xây dựng ngôi nhà này qua đời, người kế thừa là cụ Xầm (con trai cụ Hanh có tên là Trần Duy Xầm). Thế hệ kế thừa tiếp đến là Cựu Cát - con trai của cụ Xầm). Tuy nhiên, Cựu Cát là người đam mê bài bạc, ông nhiều lần vay mượn tiền của Bá Bính. Thời bấy giờ, Bá Bính là một quan to nổi tiếng khắp vùng, ngôi nhà được ông mua lại để làm nhà thờ. 

Bá Bính sở hữu ngôi nhà một thời gian thì truyền lại cho con trai là Trần Duy Tảo (Binh Tảo). Binh Tảo là người chơi bời, nghiện ngập nên đã nhiều lần mang nhà cửa đi cầm bán. Chính căn nhà này cũng được Binh Tảo rao bán, người mua là cụ Cai Hậu, căn nhà được bán với giá 4.500 đồng (tương đương với khoảng 20 cây vàng lúc bấy giờ). 

Ngôi nhà cũng nhiều lần “chết hụt” với ý định mang ra xẻ gỗ, bị giặc Pháp đốt, tuy nhiên may mắn đã được ngăn cản kịp thời, vậy nên, ngay nay, đây vẫn là chứng tích lịch sử đáng giá cho chúng ta tìm hiểu và chiêm ngưỡng

Người được kế thừa ngôi nhà này tiếp đến là ông Trần Hữu Hòa (cháu của cụ Cai Hậu). Tuy nhiên, cho đến năm 2007, UBND tỉnh Hà Nam đã quyết định mua lại ngôi nhà với giá 700 triệu đồng để lưu giữ như một di tích. 

Địa chỉ 

Tọa lạc tại xóm 11, xã Hòa Hậu, ngôi nhà Bá Kiến nằm trên diện tích 900 m2. Cửa nằm ở hướng tây nam. Được thiết kế theo kiểu nhà rường Bắc Bộ đầu thế kỷ XX, ngôi nhà vẫn giữ được nét giản dị nhưng tinh tế trong từng đường nét.

Sân trước nhà được làm bằng gạch nung rơm nên bền chắc. Cho đến ngày nay, nó đã không bị hư hại.

Kiến trúc nhà Bá Kiến

Nhìn công trình có phần nhỏ bé nhưng tại thời điểm cách đây hơn 100 năm, đây là ngôi nhà bề thế nhất vùng. Ngôi nhà này được thiết kế theo phong cách truyền thống Việt Nam, với 4 hàng cột và tổng số 16 cột gỗ lim. Mỗi cột được trang trí bằng những tảng đá chạm khắc tinh xảo, và mái nhà được lợp ngói. Dù đã hơn 100 tuổi nhưng ngôi nhà vẫn ở trong tình trạng nguyên vẹn.

Hầu hết công trình và nội thất bên trong được làm bằng gỗ lim (loại gỗ nằm trong tứ thiết: đinh, lim, sến, táu) nên vô cùng chắc chắn. Ngoài ra, nếu để ý kỹ đồ đạc, bát, kèo, bạn sẽ thấy có những hình và chữ chạm rồng.