Nhà Thờ Thánh Phanxico Xavie

Nhà Thờ Thánh Phanxico Xavie tọa lạc ở số 25 Học Lạc, P.14, Q.5, cuối chợ vải Soái Kình Lâm (hay còn gọi là thương xá Đồng Khánh).

Đây là 1 nhà thờ đặc biệt tại Saigon vì nằm ở khu vực người Hoa sinh sống nhiều nhất.

Kiến trúc Nhà Thờ Thánh Phanxico Xavie

Nhìn chung thì nhà thờ có kiến trúc cổ điển, giống các nhà thờ phương Tây, nhưng có kết hợp hài hòa với các kiến trúc Trung Hoa truyền thống:

• Như cổng nhà thờ xây kiểu tam quan giống như chùa.
• Tên nhà thờ ghi bằng chữ Hán.
• Hai bức liễn ở hai bên cửa ra vào cũng viết bằng chữ Hán.
• Bốn cây cột nơi chính điện sơn đỏ, là màu không phổ biến trong nhà thờ Công giáo.
• Bên ngoài trời còn có bức tượng Đức Mẹ có mái che giống như tượng Phật Bà Quan Âm trong các chùa.

Lịch sử xây dựng và Nhiệm Kỳ của các cha xứ tại Nhà Thờ Thánh Phanxico Xavie

Nhà thờ được khởi công ngày 03/12/1900 và khánh thành ngày 10/01/1902.

Dân gian quen gọi là Nhà Thờ Cha Tam, vì người dân phiên âm ra tiếng Việt của linh mục Tam Assou (Đàm Á Tố), người đứng ra xây dựng nhà thờ và cũng là vị cha sở đầu tiên.

Ngày 24/01/1934, Cha Tam từ trần, và phần mộ của ông được đặt ngay cửa chính ra vào nhà thờ.

Ngày 01/11/1963 đã xảy ra cuộc Đảo chánh Quân sự lật đổ Chính quyền của Tổng thống Ngô Đình Diệm.

Nhà thờ Cha Tam là nơi cầu nguyện cuối cùng của 2 anh em Tổng thống Ngô Đình Diệm và Ngô Đình Nhu vào sáng sớm ngày 02/11/1963, sau đó 2 ông đã bị giết sau khi lên xe để trở về Bộ Tổng tham mưu.

Lịch sử xây dựng

1. Nhà thờ đầu tiên

Ngay từ đầu, giáo phận Đàng Trong đã quan tâm tới việc giảng đạo cho người Hoa tại Nam Kỳ. Vào năm 1865, đời Đức Cha Miche (Mịch, 1865-1872), Cha Phllippe, linh mục Hội Thừa Sai Paris thuộc giáo phận Quảng Đông, đã đến thành lập một nhà thờ đầu tiên cho người Hoa tại Chợ Lớn. Lúc đó có khoảng hơn chục người Hoa Công Giáo đã định cư tại đây được ít lâu để buôn bán, cũng có mấy bệnh nhân người Hoa đã trở lại đạo đang nằm điều trị tại bệnh viện Chợ Quán. Chính với cộng đoàn người Hoa Công Giáo bé nhỏ này, cha Philippe đã thành lập giáo xứ gốc người Hoa tại Chợ Lớn.

2. Nhà thờ thứ hai

Là một ngôi nhà cũ kỹ kiểu Việt Nam, gần ga xe lửa ở đường Thủy Quân (Rue des Marins, nay là ngã tư đường Châu Văn Liêm và Trần Hưng Đạo B) được dùng làm nhà thờ và nhà xứ. 

Năm sau đó, 1866, Đô Đốc De Lagrandière, lúc bấy giờ là Thống Đốc Nam Kỳ, một hôm đi thăm vùng Chợ Lớn, đã dừng lại nơi này. Xúc động về sự nghèo nàn thiếu thốn của ngôi thánh đường, khi trở về dinh, ông đã ra lệnh cho Sở Công Trình Công Cộng dùng ngân quỹ nhà nước, để xây một nhà thờ lớn hơn và xứng đáng hơn, trên một thửa đất rộng rãi cách xa đó một chút trên đường Cây Mai (nay là Báo Sài Gòn Giải Phóng (vì Ngân Hàng Việt Hoa đã bị đóng cửa), ở ngã tư đường Hùng Vương và Phùng Hưng, chính xác là 203, Hùng Vương, Phường 14, Quận 5, Vì nay mở cửa hướng về đường Hùng Vương). Đó là nhà thờ thứ hai ở Chợ Lớn và cũng là nhà thờ duy nhất dành cho người Hoa ở Miền Nam.

Nhà thờ thứ hai của người Hoa

Nhà Thờ Thanh Nhân, xây năm 1866 tại đường Paris (Phùng Hưng)

3. Nhà thờ hiện nay

Vào năm 1898, tức là cách nay hơn 100 năm, Đức Cha Jean Dépierre (Đễ, 1895-1899), Giám Mục Sài Gòn, thấy rằng họ đạo người Hoa mỗi ngày một suy giảm, từ 100 người giảm còn khoảng 40 người, nên đã quyết định cử cha Phanxicô Xaviê Tam Assou (đọc theo tiếng Hán là Đàm Á Tô), là người Hoa biết đủ loại tiếng Trung Quốc, đang làm cha phó Nhà Thờ Chánh Tòa Sài Gòn kiêm chức giáo sư trường Tabert, vào Chợ Lớn với mong mỏi làm hồi sinh lại đời sống đạo của người Hoa. 

Cha đã tìm mua được một khu đất rất đẹp, rộng chừng 3 mẫu ở ngay trung tâm Chợ Lớn và trên đó ngài khởi sự xây dựng một ngôi nhà thờ mới, tức là ngôi thánh đường mà chúng ta đang có hiện nay. Đức Cha Lucien Mossard (Mão, 1899-1920) đã cử hành Lễ Đặt Viên Đá Đầu Tiên vào ngày lễ Thánh Phanxicô Xaviê 03/12/1900 và Lễ Cung Hiến trọng thể vào ngày 10/01/1902.

Sau khi xây dựng nhà thờ, cha Tam còn xây thêm được một trường học, một nhà nuôi trẻ, một nhà nội trú và một số nhà ở cho thuê. Số giáo dân người Hoa bấy giờ đã lên đến khoảng 400. 

Hoạt động của Nhà Thờ Thánh Phanxico Xavie

• Về phụng vụ: Mỗi ngày giáo xứ có 2 thánh lễ, 1 cho người Việt, và 1 cho người Hoa. Riêng ngày Chúa Nhật có 7 thánh lễ, 4 cho người Việt và 3 cho người Hoa, nhưng vẫn có nhiều lễ mà số người tham dự gấp đôi số ghế trong nhà thờ.
• Về công tác giảng dạy giáo lý: Hiện có 4 lớp giáo lý dự tòng và 15 lớp giáo lý cho thanh thiếu niên và 1 lớp giáo lý dự bị hôn nhân dành cho học viên từ nhiều giáo xứ trong hạt (lớp này có ban giảng huấn gồm các cha trong giáo phận và chuyên viên các ngành đến giúp).
• Về hoạt động tông đồ giáo dân: Ngoài 2 Hội Đồng Mục Vụ Giáo Xứ Hoa Việt phụ trách các mặt công tác có liên quan đến sinh hoạt chung của cộng đồng giáo dân Hoa Việt, còn có 22 đoàn thể, chia nhau đảm nhận các mặt sinh hoạt của giáo xứ từ việc phụng vụ, giảng dạy giáo lý, việc truyền giáo và tái truyền giáo, các hoạt động xã hội và từ thiện, cho đến cả các dịch vụ căn tin, giải trí và vệ sinh.

Nhìn chung, mọi sinh hoạt đều có sự tham dự của cả người Việt lẫn người Hoa, nhưng không hề có sự ganh tị, chia rẽ hay cục bộ, bè phái. Trái lại, giáo xứ thực sự là một cộng đồng sống hòa thuận yêu thương nhau, chuyên cần cầu nguyện, sốt sắng trong việc phụng vụ, tích cực hòa mình vào nhịp sống của xã hội qua những việc từ thiện bác ái, phục vụ đồng bào và đồng đạo cả về tinh thần lẫn vật chất, giáo xứ rất tự hào về tinh thần đoàn kết của hai dân tộc Việt và Hoa tại đây.